Historianje SERBE: Mjaft me gënjeshtra, SHQIPTARËT janë AUTOKTONË

Me politikën pu.shtuese të qeverisë serbe ndaj arbanasve, në kufirin perëndimor të Serbisë janë krijuar mar.rëdh.ënie të tilla që në të ardhmen e afërt vështirë mund të pr.itet paqe dhe gjendje sta.bile […] shtypi ynë, në një garë kata.strofale për të ndihmuar një politikë të referuar dhe ekz.ekutuar në mënyrë të neveritshme, me muaj dhe vite (ka) përhapur mendime te.ndencioze për arbanasit…

Ky është edhe sot mjeti i vetëm me të cilin shtypi sho.vinist krijon te populli serb urre.jtjen ndaj arnautëve “të eg.ër”, duke fshehur, si nepërka kë.mbët e egërsirës, atë që populli serb ka bërë ndaj tyre. […] Ballkanicus dhe dr. Vlladan [Gjorgjevic] kanë shkruar nga një libër të plotë me dëshirë të qartë për ta ndry.dhur këtë popull të mjerë arbanas dhe ta dës.hmojnë paaftësinë e tij për një je.të të kulturuar dhe kombëtare. […] me qëllim që të dëshmojnë se ai popull si racë, nuk ka sens për jetë të kulturuar dhe të pavarur, ata gjithë atë që në prim.itivizmin e atij populli ekziston, e paraqesin jo si shprehje të shkallës së historisë në të cilën ata gjenden dhe nëpër të cilat kanë kaluar edhe popujt e tjerë, por si shprehje të paaf.tësisë së tyre rac.ore për zhvillim kulturor në përgjithësi.

Zelli i Ballkanicusit për nënvlerësimin e popullit arbanas si racë shkon deri aty ku rolin historik të Skënderbeut ia atribuon ori.gjinës nga serbja Vojisllava” (Dimitrije Tucovic [1914] 1980:17-44).

Nuk mund të mohohet se sot shqiptarët konsiderohen si “arm.iqtë” më të mëd.henj të serbëve. Në qoftë se këtë mund ta shpjegojmë lehtë me ngj.arjet aktuale politike dhe me përshkrimin e “karakterit” të tyre nga mediat e pahijshme, është e nevojshme që më seri.ozisht të analizohen arsyet e përb.uzjes së tyre që, ndonjëherë haptas e ndonjëherë fshehurazi, iu janë të eksp.ozuar gjatë gjithë shekullit XX. Intelektualët bashkëkohorë shkruajnë për shqiptarët kryesisht brenda ster.eotipit për urr.ejtjen e “lindur” të tyre ndaj serbëve dhe dëshirës për shkatë.rrimin e tyre, i cili është produkt i “tipareve”, “primitivizmit” dhe “gra.bitjes” së tyre dominuese. Autorët e vjetër, megjithatë, kanë insistuar edhe në një element. Kanë te.ntuar, mes tjerash, që të dësh.mojnë se paaftësia e shqiptarëve për një jetë të pavarur shtetërore, përsëri vjen si pasojë e tipareve të tyre në “karakter”.

Ata pohonin se fiset shqiptare nuk kanë nevojë për shtet e as aftësi që të konstituojnë kombin e vet. Andaj, në për.pu.thje me nevojat shtetëroro-politike të Serbisë, zgjidhjen e kanë parë në ndikimet kolonizuese fisnore të cilat, me përfshirjen e shqiptarëve dhe territoreve të tyre në shtetin serb, do të mundësonin trajnimin e tyre për një jetë të civilizuar. Në këtë kuptim, klasifikimi i stereotipave nënç.muese për shqiptarët do të mund të bëhet në këtë mënyrë: “Shqiptarët i urr.ejnë serbët”: ata kanë veti specifike në “karakter” nga të cilat rrjedh kjo urre.jtje; shqiptarët janë konvertuar në masë të madhe, të ashtuquajturit serb të arbanizuar, me të cilat shpjegohen edhe dy “vetitë” e mëhershme. Me këto vlerësime bashkëkohore me rregull shkojnë edhe ato që gjatë gjithë shekullit kanë variuar për shqiptarët të cilët nuk e kanë konstituuar kombin dhe të cilët nuk kanë aftësi civilizuese për organizimin e shtetit të pavarur, e produkti i stereotipit të fundit është edhe argumenti se Skënderbeu është serb.

Me emrin shqiptar, nga mesi i viteve tetëdhjetë, në veçanti janë përdorur fjalët “gje.nocid”, “shtypje”, “pla.çkitje”, “dhu.nim”, andaj konotacion negativ ka mbajtur çdo përmendje e pakicave kombëtare në fjalimet politike dhe private. Pas librit për Kosovën të autorit Dimitrije Bogdanoviq të vitit 1985 dhe intervistave të tij të shpeshta po atë vit, të shkruarit për shqiptarët nga ana e intelektualëve serbë, ka qenë e pranueshme vetëm nëse është shkruar në drejtim të dëshmimit të “gje.nocidit të planifikuar” ndaj serbëve, ku vetë Bogdanoviq së shpejti është tejkaluar në të ngarkuarit negativ ndaj objektit të analizës.

Bogdanovic ka riak.tivizuar argumentin e vjetër se vendosja e shqiptarëve në tokat serbe nga shekulli XVII deri në kohën tonë, ka lënë “gju.rmë të përgj.akshme të dh.unës në ndërgjegjen historike të popullit serb”, derisa e ka shtjelluar me shembuj shty.pjen individuale, pla.çkitjen, mas.akrat dhe “dë.bimin e serbëve nga toka e tyre”, si dhe me argumente që baza e dëb.imit të shqiptarët duhet të kërkohet në islamizimin e tyre të përcjellë me asimilim dhe “dhu.në bru.tale”.

Ashtu, sipas tij, populli serb është bërë vi.ktimë, jo vetëm të një elementi, por edhe të një “plani për shkatë.rrimin e tij fi.zik”. Përhapja e një fotografie të tillë neg.ative në një popull të tërë është bërë përmes vlerësimit të lëvizjes politikeshqiptare si “ag.resive, push.tuese, reva.nshiste, kon.servative dhe nacio.naliste”, qëllimet e të cilit janë që të shkatë.rrohet populli serb “me ndihmën e vr.asjeve, dëb.imit, fsh.irjes së ndërg.jegjes historike”, dhe “ta përvetësojnë tokën serbe” që “me plan ta thy.ejë dhe rrethojë popullin serb”.

Sipas Bogdanovicit, teza për prejardhjen ilire të shqiptarëve është ra.ciste sepse me të përcaktohet e drejta e tyre agrare për territoret. Përveç kësaj, duke folur për migrimin e serbëve në Ballkan, për kohën që e shënon si parahistori të shqiptarëve, ai përmend paraardhësit e shqiptarëve duke mos e definuar kush kanë qenë ata (Bogdanovic [1985] 1990:29–31,139,154,318–325,443–445).

Për Radovan Samarxhic “arbanasit“ qysh në shekullin e XVI kanë qenë në eksp.ansion përderisa turqit janë ata të cilët “ua tur.rin” serbëve “që si pykë shka.tërruese të futen në atdheun e tyre të vjetër”. Sipas tij shqiptarët kanë sht.ypur popullin serb me “vr.asje, pla.çkitje, me dje.gien e tërë fshatrave, me vje.dhjen e tokës dhe islamizim të dhu.nshëm” (Samarxhiq, 1989:123,253). As për Marko Mladenovic, shpesh të pranishëm në publik, gjen.ocidi dhe aparteid në Kosovë nuk janë të kontestueshëm, e tregimi për prejardhjen ilire është “mjegull arkeologjike” me qëllim që të pretendojnë të drejtën e tyre për “gjoja atdheun e paraardhësve prehistorikë të shqiptarëve të sotëm”. Ai thekson se deri në shekullin XVII në Kosovë nuk ka pasur shqiptarë, e që deri në Lu.ftën e Dy.të Botërore nuk kanë qenë shumicë. “Pers.ekutimi i serbëve nga Kosova e Metohia shtrihet nga të padis.iplinuarit deri tek ballistët, pra nga islami deri tek naci.onalizmi eks.trem” (Mladenovic, 1989:63–69).

Sipas këtyre intelektualëve, nuk kontestohet as shfrytëzimi i fëm.ijëve për qëllime politike. Dallimi qëndron vetëm në kahun e përdorimit të tyre. Përderisa Bogdanovic e sheh shfrytëzimin e fëmijëve shqiptarë në “nxi.tjen” e tyre për të sul.muar fëmijët serb (Bogdanovic [1985] 1990:312), Mladenoviq e sheh atë në shfrytëzimin e tyre për të arritur dom.inimin në numër tek shqiptarët (Mladenovic, 1989:86).

Atanasije Jevtiq thotë se qëllimi i shqiptarëve në Kosovë ka qenë prej kohësh ky: “Sa më shumë tokë, sa më shumë fëmijë dhe sa më shumë ar.më”, duke theksuar në veçanti “se fëm.ijët shqiptarë jo vetëm që janë “mani.puluar, por në thellësi janë mbushur me urr.rjtje për gjithçka që është serbe dhe krishtere në Kosovë dhe Metohi”, duke ia atribuuar këtë prindërve, mësuesve, “frymës pri.mitive fisnore” dhe “frymës myslimane” (Jevtic, 1992:542–544).

Derisa, sipas Bogdanovicit, shqiptarët kanë qenë mjet në duart e turqve, sipas Nikola Samarxhicit ata kanë qenë mjet në duart e Kurisë Romake e cila “ka llogaritur në njerëz me fe të dobët, që e shkelin fjalën e dhënë, e të cilët ajo, pa shumë mundime, do t’i kthente në katolikë”. Duke dhënë karakteristikat e veta për shqiptarët, Samarxhiq përmend “natyrën e e.gër të arbanasve”, “fuq.inë fantastike për riprodhim”, “urre.jtjen çnjerëzore”, “org.ji të përgj.akshme” (N. Samarxhic, 1990:56, 60).

Përndryshe, gjatë viteve ’90, paradigmatik ka qenë shkrimi i Miodrag Joviçicit në përmbledhjen Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Serbisë për serbët dhe shqiptarët në shekullin XX. Shqiptarët janë aty “arnautët”, mizo.rët dhe gra.bitësit, me pri.rjen për dh.unë “në gj.ak”. Edhe për Joviçiqin, islamizimi është përgjegjës për atë se pse shqiptarët kanë fituar nga turqit “carte blanshe që me mi.zori, gra.bitje dhe pla.çkitje” të ter.roriz.ojnë popullsinë serbe.

Duke pranuar tezën se me traditë dhe me akumulimin e përvojës krijohen predispozita të caktuara biologjike dhe nac.ionale, ai thekson se gjitha shtresave të popullsisë shqiptare “i ka hyrë në gj.ak dh.una, por edhe urre.jtja ndaj popullsisë serbe, e cila është fa.jtore që është gja.llë”. Analiza e ngjarjeve historike si “kthimi i borxheve” këtu ka ardhur më direkt në pah. Edhe pse e pranon se shqiptarët në Mbretërinë e Jugosllavisë “nuk kanë qenë adhurues të regj.imit”, megjithatë Joviçic konstaton “se as për së afërmi nuk i kanë larë borxhet në mënyrë adekuate që i kanë ndaj popullsisë serbe gjatë pus.htimit turk”. Në të njëjtin stil të historisë së merituar dhe pamerituar është edhe konstatimi se, duke pasur parasysh përvojat nga e kaluara, “pakicat shqiptare në Serbi, thënë thjeshtë, nuk e kanë merituar autonominë e vet”.

Përkundrazi, atë (pakicën shqiptare) “sipas mendimeve të ndryshme” është dashur që në vitin 1945 “ta vendosin në një karantinë të veçantë” ku ajo do të detyrohej që të ofrojë dëshmi që është e gatshme për bashkëjetesë të civilizuar, e mandej t’u jepet autonomia. Shqiptarët janë “ar.miqtë e gj.akut të Serbisë dhe serbëve”, janë bartës të “shov.inizmit dhe rac.izmit agr.esiv”, që dëshmon për “pamundësinë e krijimit të kushteve për bashkëjetesë normale të pjesëtarëve të et.niteve të ndryshme në Kosovë dhe Metohi”. Ata ndiejnë “urre.jtje të thellë ndaj Serbisë dhe serbëve”, e “sje.lljen e tyre gjen.ocidale” e kanë “punë shekullore”. Zgjidhjen e këtij pro.blemi autori e sheh në ndryshimin e fotografisë ekzi.stuese et.nike të krahinës me kthimin e të dë.buarve, me popullim të ri dhe sus.pendim të autonomisë ekzi.stuese në kohë të caktuara (Joviçic, 1991a:138–139,143–146,151–153).

Autorët bashkëkohorë shkruajnë për “inferioritetin historik të shqiptarëve” (Dragic Kijuk, 1992: 411); për “gjen.ocidin e hapur ndaj popu.llit serb”, për të cilën gjë gjatë shekullit XIX janë përdorur “pla.çkitje, vr.asje, përd.hunime dhe rrëm.bim të grave të cilat më vonë janë konv.ertuar në islam” (Batakoviq, 1992a:453); për mosto.lerancën et.nike dhe fetare ndaj serbëve e cila ka qenë “në themelet e gjitha lëvizjeve arbanase” (Batakovic, 1991:38); për “bujën ag.resive dhe shkat.ërruese ndaj çdo gjëje që ishte serbe”, ashtu siç ka qenë “gjithmonë sjellja e tyre, oku.puese dhe përve.tësuese” (Jevtic, 1992:542).

Duke iu referuar historisë shekullore të marr.ëdhë.nieve “serbo-shqiptare”, sot thuhet se “par.aqitja e e.gër e agre.sive e nacio.nalizmit e sepa.ratizmit shqiptar rregullisht ndodh kur çrregullohet baraspesha demografike”, që është në natyrën “e org.anizimit primitiv fisnor” (Glushçeviq, 1992:620), si dhe që shqiptarët në pers.ekutimin e serbëve kanë qenë “më rad.ikal dhe më mi.zor nga të tjerët : ata kanë përdorur mjetet më bru.tale, sipas traditës së vet muhamedano-turke dhe fas.histo-ball.iste” (Qosic, 1992a:64).

Qysh në gjysmën e dytë të shekullit XIX, ster.eotipi negativ për shqiptarët ka qenë i shprehur në një sërë librash të autorëve serb pa ndonjë redaktim të veçantë shkencor. Më i zgjeruar ka qenë, sigurisht, ai për urre.jtjen ndajserbëve. Madje edhe Haxhi Serafim Ristic i ka përmendur shqiptarët si “arm.iqtë më të këqij të fesë krishtere dhe tort.uruesit më të zi të të rinjve të shkr.etë” (Ristic, 1864:40), kurse Radosavljevic Bdin, me disponim të gjerë patriotik, duke numëruar mjetet që gjithë arm.iqtë e serbëve (komshinjtë) i përdorin në punën e përbashkët për shkatë.rrimin e serbëve, për shqiptarët shkruan se kanë përdorur “th.ika, plu.hur dhe pl.umb” (Bdin, 1903:15).

Haxhi-Vasileviq i ka vlerësuar arnautët si “kund.ërshtarët më të fla.ktë të serbëve” (Haxhi-Vasilevic, 1906:61), “arm.iqtë e serb.ëve” (Haxhi-Vasileviq, 1909a:2), duke thënë se “se.rbët i vlerësojnë arna.utët si ar.miqtë më të mëd.henj të tyre dhe ata i karakt.erizojnë me këto fjalë: “ (Haxhi-Vasileviq, 1913a:143). /DialogPlus/

Olivera Milosavlevic (1951-2015) ka qenë historiane serbe dhe ligjëruese në Fakultetin Filozofik në Beograd. Është e njohur për qa.sjen kri.tike ndaj historiografisë bashkëkohore serbe dhe thy.erjen e miteve kombëtare të përhapura në librat e historisë. Teksti i mësipërm është pjesa e parë e një punimi të gjatë të Milosavleviq mbi rapo.rtet serbo-shqiptare.